Mentor giữ vai trò quan trọng trong hành trình của một startup. Một dự án khởi nghiệp có thể có hoặc không có Mentor. Tuy nhiên, theo số liệu nghiên cứu, các startup có mentor tỷ lệ thành công là 33%, các startup không có mentor tỷ lệ này chỉ là 10%. Các doanh nghiệp nhỏ có mentor thì có tỷ lệ sống sót hơn 5 năm. Mentor được hiểu đơn giản là những người đưa ra định hướng, lời khuyến nghị cho startup sau khi lắng nghe những vướng mắc, khó khăn khi khởi nghiệp. Mentor thường được gắn mác “cố vấn”, nhưng trên thực tế, mentor có vai trò lớn hơn thế.
Đó vừa là một người đi song song với startup, không can thiệp quá sâu vào hoạt động khởi nghiệp của dự án, nhưng luôn theo dõi để dự án khởi nghiệp có hướng đi đúng và cơ hội thành công cao nhất. Một mentor của một dự án bất kỳ thường sẽ có kinh nghiệm, kiến thức chuyên môn sâu về lĩnh vực liên quan đến dự án đó.
Ở giai đoạn đầu của khởi nghiệp, câu hỏi bạn thường tự đặt ra là có nên bỏ công việc hiện tại để khởi nghiệp hay không? Làm thế nào để chắc chắn rằng con đường mình đang đi là đúng? Bạn cần một ai đó chia sẻ những suy nghĩ đang rối lên trong đầu. Bạn không cần người tư vấn cho bạn biết mình nên đi hướng nào mà cần ai đó đặt những câu hỏi giúp bạn tự nhận ra hướng đi nào là tốt, đó là khi bạn cần một Mentor.
Ở những bước đường khởi nghiệp tiếp theo, những vấn đề khó khăn của kinh doanh bắt đầu nảy sinh – từ khả năng bán hàng, giải quyết khiếu nại khi bán hàng, vốn, rồi xung đột nhóm… – cản trở sự phát triển của doanh nghiệp khởi nghiệp của bạn, đó cũng là khi bạn cần một Mentor.
Ngay cả khi doanh nghiệp đã phát triển mạnh, câu hỏi thường trực trong bạn sẽ là đi tiếp như thế nào để phát triển mạnh hơn, bền vững hơn hoặc có ích hơn với cuộc sống. Những lúc mất phương hướng như vậy cũng là khi bạn cần một Mentor.
Ông Trần Lương Sơn- Mentor của nhiều startup Việt Nam
Được biết đến nhiều nhất với show truyền hình mang tên mình, Oprah Winfrey đã được hướng dẫn bởi tác giả – nhà thơ nổi tiếng đã quá cố Maya Angelou. ” Bà ấy đã luôn ở bên cạnh tôi, dẫn dắt tôi vượt qua một số năm tháng quan trọng nhất trong cuộc đời”. Winfrey nói thêm: “Mentors đóng vai trò quan trọng và tôi không nghĩ rằng ai đó thành công trên thế giới mà không có người hướng dẫn dưới hình thức nào đó.”
Hay một ví dụ khác: Steve Jobs, cựu CEO quá cố của Apple Inc. từng là mentor cho Mark Zuckerberg, CEO của Facebook. Cả hai đã phát triển một mối quan hệ trong những ngày đầu Facebook mới thành lập và thường xuyên gặp gỡ để trao đổi về việc quản lý và kinh doanh cho công ty. Khi Jobs qua đời vào mùa thu năm 2011, Zuckerberg đã đăng trên trang Facebook của mình: “Steve, cảm ơn anh đã là người thầy và người bạn của tôi. Cảm ơn vì đã cho tôi thấy rằng những gì anh xây dựng có thể thay đổi thế giới. Tôi sẽ luôn nhớ anh”.
Còn theo ông Phạm Duy Hiếu – CEO của Quỹ Khởi nghiệp doanh nghiệp khoa học và công nghệ Việt Nam (SVF), ở giai đoạn đầu của khởi nghiệp, một startup dù còn đam mê nhưng vẫn sẽ xuất hiện khoảng chênh về niềm tin thành công của dự án.
Khởi nghiệp cần Mentor vì bạn thực sự cần một ai đó cùng bạn định hướng, giữ được ngọn lửa nhiệt huyết, một người bạn không bao giờ phán xét khi bạn làm sai, một người chỉ nêu câu hỏi để bạn tự định hướng lại cuộc đời và sự nghiệp của mình.
Mentor giúp startup phát triển bản thân và công việc trong kinh doanh. Ngược lại, startup cũng đem lại rất nhiều giá trị tích cực cho mentor của mình. Một Mentor phải hội đủ một số tiêu chí cơ bản, có thể ví dụ như sự cam kết của mentor sẽ dành thời gian nhất định tối thiểu cho startup, kỹ năng (Mentoring Skill)….
Mỗi người có một cách khác nhau để tìm ra mentor cho mình. Đó có thể là một mối quan hệ lâu năm, hiểu rõ nhau và dần trở thành mentor. Hoặc cũng có thể là kết quả của một quá trình chú ý tìm kiếm, chọn lọc, và gắn kết. Tuy nhiên, cũng có một số tiêu chí cơ bản giúp bạn tìm ra đúng mentor cho mình, như: Đó là người có thành công gần với mục tiêu mà bạn muốn nhắm đến. Người đó nên có chung nghề nghiệp với bạn, vì họ có thể chia sẻ nhiều kinh nghiệm, kiến thức cho bạn. Mentor nên là người có thể dành thời gian cho bạn. Điều này là điểm khó nhất để tìm ra mentor cho mình, vì người thành công thường rất bận rộn, làm sao để họ có thể dành thời gian chia sẻ kinh nghiệm và cho bạn những lời khuyên hữu ích. Hãy làm cho người bạn muốn chọn làm mentor của mình hiểu rằng bằng cách giúp bạn, họ có thể củng cố lại những kiến thức và có thời gian nhìn lại bản thân mình. Và quan trọng bạn phải dành thời gian để củng cố mối quan hệ của mình và mentor.
Thực tế, tại Việt Nam, số lượng mentor là những doanh nhân thành công, những nhân vật có tầm ảnh hưởng chưa nhiều. Mạng lưới các nhà cố vấn mentor cũng còn khá rời rạc. Đây cũng là một điểm yếu và thiếu trong hệ sinh thái khởi nghiệp của Việt Nam.