Nếu như chỉ cách đây 10 năm, khái niệm nhà đầu tư thiên thần còn rất xa lạ ở thị trường Việt Nam, và cũng rất khó để thuyết phục các nhà đầu tư này đầu tư vào các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo tại Việt Nam. Nhưng bây giờ, mọi chuyện đã khác. Thị trường sôi động đến mức nhiều ý kiến còn khẳng định, “Giờ là thời điểm không thể nào tốt hơn để rót vốn vào các công ty khởi nghiệp công nghệ Việt Nam". Và các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo cũng đang có điều kiện vô cùng thuận lợi để phát triển và khẳng định mình.
Sự sôi động của lĩnh vực khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Việt Nam
Với dân số trí thức trẻ, độ phủ internet mạnh và tỉ lệ sử dụng điện thoại thông minh cao (70% dân số), thái độ của người Việt Nam đối với công nghệ rất tích cực. Quan trọng hơn, Việt Nam có nguồn cung cấp kỹ sư công nghệ đông đảo, kỹ năng cao. Cộng động doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng.
Ngày càng có nhiều quỹ đầu tư vào Việt Nam, lượng vốn đầu tư vào các startup cũng tăng nhanh trong những năm gần đây. Theo Cục Phát triển Thị trường và Doanh nghiệp khoa học công nghệ, trong năm 2021, vốn đầu tư rót vào các startup của Việt Nam đã lên tới hơn 1,35 tỷ USD. Các lĩnh vực thu hút vốn lớn là công nghệ tài chính, game, giáo dục, y tế, thương mại điện tử... và Việt Nam đã có thêm 2 kỳ lân chính là ví điện tử MoMo và ví điện tử VNPay. Những thương vụ gọi vốn lớn gây tiếng vang như Tiki gọi vốn thành công 258 triệu USD, VNLife 250 triệu USD, MoMo 300 triệu USD...
Sự “vào cuộc” của Chính phủ
Các chuyên gia cho rằng yếu tố cốt lõi đến từ sức hấp dẫn của thị trường Việt Nam, nhất là khi Chính phủ Việt Nam đang nỗ lực triển khai một loạt chiến lược, kế hoạch để biến Việt Nam trở thành một nền kinh tế phát triển bứt phá, có thể bắt kịp, đi cùng và vượt lên trong cách mạng công nghiệp 4.0.
Ông Nguyễn Quân, Nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và công nghệ Việt Nam cho biết: “Trong mấy năm gần đây chính phủ và các bộ ngành, các địa phương nói rất nhiều đến vấn đề khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo và có rất nhiều văn bản quy phạm pháp luật để hướng dẫn và tổ chức thực hiện việc hình thành các Doanh nghiệp khởi nghiệp mang tính đổi mới sáng tạo. Và cái lợi thế của chúng ta là đội ngũ khoa học công nghệ cũng như các chuyên gia về Công nghệ thông tin của chúng ta rất mạnh, chúng ta có dân số đông, cho nên đương nhiên là số lượng người làm về công nghệ thông tin cũng như tiếp cận là rất lớn và chúng tôi cũng rất mừng là chính phủ cũng đã rất quan tâm đến vấn đề này”.
Đồng quan điểm đó, bà Nguyễn Thị Nga - Giám đốc Công Ty CP Tập Đoàn Đầu Tư Vstarup cũng chia sẻ: “Chúng ta đang có một môi trường thực sự sôi động, chính sách cởi mở, lãnh đạo các ban bộ ngành những đơn vị trực tiếp đem ra những thông tư, nghị định hướng dẫn hoặc có quyết định đối với môi trường khởi nghiệp thì đang sẵn sàng lắng nghe, sẵn sàng đón nhận và cũng đang trong quá trình hoàn thiện những khung pháp lý cũng như truyền thông chính sách dành cho khởi nghiệp thì việc đón nhận về mặt thông tin hoặc đang có thể là vai trò đóng góp ý kiến để tạo ra một môi trường thuận lợi thì hoàn toàn bây giờ đang rất thuận lợi đối với các startup”.
Sự đồng hành cần thiết của các vườn ươm khởi nghiệp với các startup Việt
Để hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Việt Nam phát triển, nắm bắt được các cơ hội hiện nay thì các mô hình vườn ươm khởi nghiệp là một thành phần vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, thực tế hiện nay nhiều vườn ươm mới chỉ tập trung vào những dự án đã có mô hình kinh doanh cho hiệu quả bước đầu mà quên đi phần còn lại là những dự án mới bắt đầu hình thành từ ý tưởng. Để tiếp tục hỗ trợ cho các startup này, thời gian qua cũng đã hình thành một số vườn ươm để đồng hành cùng các doanh nghiệp khởi nghiệp khi họ có ý tưởng tốt và chứng minh được tiềm năng.
Trong đó phải kể đến Vietnam Silicon Valley, một trong những đơn vị tiên phong về xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, đã đồng hành cùng các startup Việt gần 10 năm nay.
“Chúng tôi muốn mang một văn hóa khác, mang tư tưởng suy nghĩ và ước mơ độc lập và truyền cảm hứng khởi nghiệp cho các startup. Đồng thời, VSV sẽ là vườn ươm hỗ trợ cho các startup khởi nghiệp”, bà Thạch Lê Anh – Sáng lập Vietnam Silicon Valley (VSV) chia sẻ.
Chương trình VSV Investor Bootcamp của VSV đã trở thành cái tên quen thuộc với cộng đồng khởi nghiệp tại Việt Nam. Chương trình được tổ chức hàng năm với nhiều khóa ngắn hạn, từ 3 đến 5 ngày, với mục tiêu chia sẻ kinh nghiệm vận hành và nhân rộng mô hình thúc đẩy kinh doanh ra các vườn ươm, các trung tâm ươm tạo khởi nghiệp; cung cấp kiến thức, kỹ năng và mạng lưới để giúp người tham gia có được nền tảng vững chắc khi hỗ trợ, đầu tư vào startup nhằm tăng cao tỷ lệ lợi nhuận từ các khoản đầu tư, tạo lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp; tăng cường tính liên kết và kết nối mạng lưới các cố vấn, các nhà đầu tư, nhà hoạch định chính sách với các trung tâm ươm tạo nhằm tạo môi trường lý tưởng nhất cho xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp tại Việt Nam.
Trong đó, giá trị cốt lõi của tổ chức này là phương pháp cố vấn chuyên nghiệp để doanh nghiệp có thể startup và nhà đầu tư có khả năng tăng giá trị các khoản đầu tư lên gấp nhiều lần trong ngành công nghiệp đầu tư mạo hiểm còn khá mới mẻ ở Việt Nam.
Một khóa đào tạo Investor Bootcamp của VSV tại Hà Nội
Cùng với VSV là sự ra đời của hàng loạt các vườn ươm khác trong hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam những năm gần đây như BK-Holding, Trung tâm ươm tạo SHTP, Rehoboth Việt Nam…
Sự ra đời của các vườn ươm này đã đem lại những hiệu quả thiết thực trong việc đồng hành, hỗ trợ và phát triển các startup Việt Nam.
Theo các chuyên gia hiện nay, các startup trẻ thường bị hổng nhiều kiến thức, đặc biệt là những kiến thức theo chuẩn mực kinh doanh, chuẩn mực khởi nghiệp của thế giới. Họ cũng gặp phải nhiều khó khăn trong việc xây dựng kế hoạch kinh doanh, xây dựng phương án kêu gọi đầu tư, hoặc đôi khi, họ còn chưa hiểu hết được rằng thành lập một doanh nghiệp thì cần nhân sự cho những vị trí nào…Tất cả những kiến thức đó được các chuyên gia, cố vấn, các mentor tại các Vườn ươm cung cấp, tư vấn để họ dần từng bước trưởng thành.
Hiện nhiều dự án khởi nghiệp đã tìm được nguồn vốn từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước để hỗ trợ cho việc hoàn thiện dự án cũng như phát triển kinh doanh.
Cần sự liên kết chặt chẽ giữa các thành tố trong hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam
Tính đến năm 2016 Việt Nam có 800 Doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và năm 2017 đã tăng lên 3.000 với khoảng 60 quỹ đầu tư hỗ trợ. Đối với hệ sinh thái khởi nghiệp, hiện ở Việt Nam, số lượng quỹ đầu tư mạo hiểm cũng như các nhà đầu tư cá nhân đều có sự tăng trưởng cao. Với hơn 40 quỹ đầu tư mạo hiểm, 24 cơ sở ươm tạo và 10 tổ chức thúc đẩy kinh doanh, hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đã ươm mầm và nuôi dưỡng những startup thành công như Loship, Base.vn... Tuy nhiên, trên thực tế hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam còn chưa thực sự phát huy được tiềm năng vì nhiều nguyên nhân, chủ yếu do các chủ thể hỗ trợ khởi nghiệp vẫn đang hoạt động rời rạc mà chưa có sự gắn kết, thiếu các cơ chế để huy động và phát triển các tiềm năng của hệ sinh thái, xuất phát từ việc những thành phần của hệ sinh thái (vườn ươm, công ty khởi nghiệp, chính phủ ...) chưa thiết lập nhiều quan hệ hợp tác, các nguồn tài nguyên vẫn chưa được tập hợp để tối đa hóa lợi ích cho tất cả các bên tham gia, các doanh nghiệp khởi nghiệp Việt chưa tạo dựng được lòng tin nơi các doanh nghiệp lớn.
Để có được một hệ sinh thái khởi nghiệp vững mạnh đòi hỏi sự cộng tác của nhiều thành tố, bao gồm các vườn ươm, doanh nhân, doanh nghiệp, nhà nghiên cứu, chính phủ và những nhà đầu tư mạo hiểm. Hệ sinh thái khởi nghiệp của Việt Nam còn tương đối non trẻ trong quá trình phát triển, cần hỏi từ kinh nghiệm ở các nước trên thế giới đặc biệt là các hệ sinh thái của các nước láng giềng trong khu vực Đông Nam Á với cùng các điều kiện phát triển.